….czyli polskie. Nasz kraj nie obfituje w dużą rozmaitość kamieni szlachetnych i ozdobnych, rzec by można, że jest w nie bardzo ubogi. Jednak poza słynnym na cały świat bursztynem, którego można uznać za „króla” polskich kamieni szlachetnych i ozdobnych znajdowane są u nas także minerały i skały o walorach kamieni jubilerskich. Ich wystąpienia koncentrują się w południowo-zachodniej Polsce, na Dolnym Śląsku w Sudetach i na ich przedgórzu, w Górach Świętokrzyskich, na ziemi krakowskiej i na Opolszczyźnie.
Przedstawiamy je poniżej:
Krzemień pasiasty
Krzemienie – to skały występujące w obrębie skał węglanowych. Tworzą tam konkrecje (buły o okrągłym lub elipsoidalnym kształcie) występujące w horyzontach (kiedyś były to dna mórz) na przestrzeni wielu dziesiątków kilometrów kwadratowych. Jako takie są oczywiście bardzo pospolite. Jednak polskie krzemienie z Gór Świętokrzyskich, charakteryzuje bardzo ciekawy i niespotykany gdzie indziej „pasiasty” wzór. Jest on niekiedy niezwykle fantazyjny i delikatny. Krzemień był tam znany od neolitu (niemal 4000 lat przed naszą erą) i wydobywany w celu produkcji pierwszych prymitywnych narzędzi, ze względu na wysoką twardość i zwięzłość. Przez lata był niedoceniany jako surowiec jubilerski. Dzięki jednak wieloletniej pracy jubilera z Sandomierza – pana Łutowicza – został doceniony na całym świecie. W ostatnich latach moda na krzemień pasiasty – zwłaszcza dzięki znanym celebrytom (zwłaszcza z kręgów muzycznych jak Robin Williams, Victoria Beckham i in.) uzyskał należne mu miejsce. Jest obecnie – obok bursztynu – wizytówką Polski – „świętokrzyskim księciem”.
Chryzopraz
Najcenniejszy kamień szlachetny z grupy krzemionki. Jest to zielona, o różnych odcieniach odmiana chalcedonu. Znany od bardzo dawna, jednakże jego wystąpienia „in situ” (w miejscu) znane są od XVIII wieku w miejscowości Szklary koło Ząbkowic Śląskich na Dolnym Śląsku. Jedyny sensu stricte kamień szlachetny należący do grupy chalcedonów. Przez lata Szklary były jedynym (aż do odkrycia złóż w Australii, w Marlborough Greek) miejscem jego występowania w świecie (!). Szczególnie ceniony w epoce wiktoriańskiej (czasy rządów królowej brytyjskiej Wiktorii, przełom XIX i XX wieku). Wówczas to w pierścieniach umieszczano kaboszony z chryzoprazu otoczone brylantami. Z tego powodu był nazywany „śląskim księciem”.
Gagat
Bitumiczna odmiana węgla, nazywana niekiedy „czarnym bursztynem”. W XVIII- wiecznej Polsce ulubiony kamień w męskiej biżuterii – oznaka frywolnej elegancji – od niego wzięło się określenie „gagatek”. Po upadku powstania styczniowego element biżuterii żałobnej wielu polskich szlachcianek. Wydobywany wówczas w miejscowości Odrowąż.
Kryształ górski
To bezbarwna, przeźroczysta odmiana kwarcu. Jego najważniejsze wystąpienia znajdują się Dolnym Śląsku. Klasycznym, napisać by można wystąpieniem, jest miejscowość Jegłowa koło Strzelina. Tu był wydobywany już od średniowiecza.
Nefryt
W Polsce kamień ten spotykany jest na Dolnym Śląsku. Jego wystapienie w Jordanowie, na południe od Wrocławia, przez długi czas było jedynym znanym europejskim miejscem, gdzie można było go pozyskiwać. W XIX wieku istniała nawet specjalna spółka zajmująca się wydobyciem i obróbką dolnośląskiego nefrytu. Obecnie nieco zapomniany. Pewne nadzieje wiązane są z eksploatacją serpentynitu w nieodległych Nasławicach, gdzie znaleziono już pierwsze nefryty.
Kwarc dymny
Na Dolnym Śląsku występuje w masywie granitoidowym Strzegom – Sobótka. Jest to potencjalny polski surowiec jubilerski.
Ametyst
Podobnie jak kwarc dymny znany z Dolnego Śląska. Występuje w okolicach Szklarskiej Poręby, wraz z agatami w Górach Kaczawskich.
Agat
Na Dolnym Śląsku występuje w Górach Kaczawskich i w okolicach Kłodzka. Ta najbardziej wielobarwna odmiana chalcedonu jest ulubionym kamieniem kolekcjonerskim. Dzięki jego wystąpieniom miejscowość Lwówek Śląski jest znana poza granicami naszego kraju. To tam co roku w lipcu odbywa się festyn „Lwóweckie Lato Agatowe”. Potencjalnie może być stosowany w jubilerstwie.
Opale
Znane ze Szklar i Nasławic na Dolnym Śląsku. Znane są stamtąd różne jego odmiany barwne.
Turkus
Jego niewielkie wystąpienia znane są z Pustkowa Wilczkowskiego na południe od Jordanowa. Przy wzmożonej prospekcji można byłoby stamtąd uzyskiwać ciekawy surowiec jubilerski.
Lidyt
Skała ta występuje dość licznie w kilku miejscach w Górach Kaczawskich i Bardzkich na Dolnym Śląsku. Doskonale znany złotnikom, ponieważ, niegdyś badanie rysy stopu złota uzyskiwanej na przepolerowanej powierzchni lidytu pozwalała określić jego próbę. Stąd nazywany jest też kamieniem probierczym. Ze względu na ciekawe niekiedy żyłkowanie mlecznym kwarcem może stanowić interesujący materiał szlifierski.
Jaspisy
Skały krzemionkowe o wielu odmianach barwnych. Znane przede wszystkim z Dolnego Śląska.
Drzewo skrzemieniałe
Zsylifikowane (skrzemionkowane) fragmenty pni i gałęzi kopalnych drzew. Mogą posiadać bardzo interesujące barwy i faktury. Spotykane na Dolnym Śląsku, w Górach Świętokrzyskich i rejonie krakowskim.
